Thay đổi thói quen để sống hạnh phúc hơn

Đó là lời khuyên của thầy Matthieu Ricard, người được các nhà khoa học tại Đại học Wisconsin (Mỹ) trao danh xưng: Người hạnh phúc nhất thế giới, trong một cuộc trò chuyện của mình trên trang TED.com.

Theo thầy, con người luôn mong muốn tìm kiếm hạnh phúc, dù theo một cách có ý thức hay vô thức, trực tiếp hay gián tiếp, trong ngắn hạn hay dài hạn, như Pascal đã nói; thậm chí một người treo cổ tự vẫn, đó cũng là anh ta đang tìm cách chấm dứt đau khổ, và vì anh ta không tìm ra cách nào khác mà thôi. Và để có được hạnh phúc, thay đổi thói quen trong suy nghĩ và hành động là cách duy nhất. Cũng như việc con người muốn cải thiện sức khỏe, bên cạnh ăn uống lành mạnh, còn cần phải chăm chỉ tập thể dục; khi muốn thay đổi thói quen, chúng ta cần phải luyện tập mỗi ngày, những bài tập về tư tưởng và suy nghĩ, một sự rèn luyện tâm thức. Sự rèn luyện ấy dựa trên ý tưởng hai nhân tố tinh thần đối nghịch, không thể cùng xảy ra một lúc. Bạn có thể đi từ yêu sang ghét, nhưng không thể cùng một lúc vừa muốn làm hại, vừa muốn đối xử tốt với cùng một đối tượng, với cùng một người được. Vậy để đối trị những cảm xúc phá hoại sự an lạc nội tâm, theo thầy, cách duy nhất là để nó trôi đi, bằng cách nhìn vào chính bản chất của chúng ta.

Thầy lý giải, khi chúng ta cảm thấy khó chịu, bực giận ai đó, ta sẽ tạo ra một sự ám ảnh dành cho đối tượng ấy. Bây giờ những gì chúng ta cần nhìn, không phải là hướng ra bên ngoài, tức đối tượng, mà là nhìn vào nội tâm bên trong của mình, sự giận dữ. Nó trông có vẻ như một đám mây đen đang vần vũ chuẩn bị cho trận mưa bão sấm chớp. Nhưng chẳng có trận mưa nào kéo dài mãi, và mây cũng chỉ là sự tích tụ của sương mờ, rồi nó sẽ biến mất như giọt sương tan biến trong ánh bình minh. Tập nghĩ như vậy nhiều lần, xu hướng giận dữ dù có tiếp tục khởi lên, cũng sẽ ít dần đi sau mỗi lần ta làm nó tan biến. Cuối cùng thì nó cũng chỉ có thể lướt qua trong tâm trí ta như con chim bay lượn trong trời xanh mà không để lại dấu vết.

Sự rèn luyện này đòi hỏi rất nhiều thời gian, bởi chúng ta đã mất nhiều thời gian để tích tập những điều sai trái trong tâm thức quá lâu. Thầy Matthieu Ricard khẳng định, sự chuyển hóa tâm thức chính là ý nghĩa của thiền, có nghĩa là làm quen với một cách sống mới, một cách nhận thức mới về sự vật.

Trong một nghiên cứu dựa trên hành giả đang thực hành thiền tập về lòng từ bi, các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng, sau ba tiếng rưỡi trong máy cộng hưởng từ, người thực hành thiền có khả năng kiểm soát các phản ứng của cảm xúc rất tốt. Chẳng hạn đối với thí nghiệm giật mình, cho một người ngồi vào ghế và dội xuống âm thanh như bom nổ gần đó, ắt hẳn anh ta sẽ giật mình. Tuy nhiên, vị hành giả đã không như vậy. Trái với người bình thường với tâm lo sợ và cố gắng tìm cách phản ứng lại những gì sắp diễn ra, người này đón nhận trong trạng thái cởi mở, nghĩ rằng tiếng nổ như một ngôi sao chổi, xuất hiện và lướt ngang qua bầu trời, vì vậy, họ không giật mình với nó. Qua đó ta thấy rằng sự rèn luyện tâm thức là điều thực tế và bất cứ ai cũng hoàn toàn có thể thực hành được.